Hà Tĩnh là vùng đất có lịch sử hình thành lâu đời. Vì vậy mà nơi đây sở hữu nhiều di tích lịch sử nổi tiếng, đã tồn tại hàng trăm năm. Tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh Hà Tĩnh đã có đến 649 di tích lịch sử. Trong đó có 561 di tích lịch sử cấp tỉnh và 88 di tích lịch sử được công nhận di tích cấp quốc gia. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu chi tiết 9 di tích lịch sử Hà Tĩnh nổi tiếng nhất, được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia qua bài viết ngay dưới đây. Cùng mình bắt đầu ngay thôi nào!

Di tích Đền thờ Đô Đài Bùi Cầm Hổ

Di tích đền thờ Đô Đài, tọa lạc tại chân núi Bạch Tỵ, phường Đậu Liêu, Thị xã Hồng Lĩnh, tỉnh Hà Tĩnh. Đây là nơi thờ cúng danh nhân Bùi Cầm Hổ, người được nhân dân gọi là Đức Thánh Đô Đài.

Bùi Cầm Hổ, sinh năm 1390 và mất năm 1483, là một quan viên dưới triều Lê. Ông nổi tiếng với đức tính hiền lành, đức độ và nhân văn. Ông từng làm quan Ngự sử của ba triều vua Lê, và hai lần đi sứ nhà Minh. Nhờ đó mà ông đã đóng góp một phần không nhỏ cho sự phồn thịnh của triều đại nhà Lê.

Bên cạnh những công lao to lớn trong triều, ông còn được nhân dân tôn vinh với những hành động thiện lương như xây dựng hệ thống dẫn nước từ núi xuống ruộng, giúp giảm thiểu thiệt hại do hạn hán cho hàng trăm mẫu ruộng của người dân trong làng. Nhờ những công lao to lớn của ông mà sau khi ông mất, ông đã được nhân dân xây dựng đền thờ tại Hà Tĩnh nhằm tôn vinh những đóng góp của ông với nhân dân.

Ngôi đền sở hữu nét đẹp cổ kính, với thượng, trung và hạ điện đều hướng về phía đông nam. Phía trước đền là một con đường đi qua truông, ven đường là ngọn khe Vẹt, và khu vực đền được bao phủ bởi một rừng cây rậm rạp. Bên trong đền có đủ các loại đồ tế khí và nghi trượng. Trước cổng đền có hai tượng phỗng lớn, tóc tết thành hai xoáy, chúng chắp tay và quỳ gối kính cẩn, tạo nên một không gian đền thờ trang nghiêm và cổ kính.

Trải qua nhiều thăng trầm của 2 cuộc chiến tranh cứu nước, đền đã phải chịu những thiệt hại nặng nề. Sau chiến tranh, nhân dân nơi đây đã góp công xây dựng lại thành một ngôi đền mới. Mặc dù đã có nhiều thay đổi về kiến trúc nhưng nơi đây vẫn lưu giữ được phần lớn những giá trị văn hóa từ ngôi đền cũ.

Vào ngày 10/2/1992, di tích đền thờ Đô Đài đã được nhà nước ta xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia.

Khu di chỉ Thạch Lạc Hà Tĩnh

Khi di tích khảo cổ Thạch Lạc nằm trên hai gò đất giữa thôn Thanh Sơn, xã Thạch Lạc, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh.

Cuộc khai quật đầu tiên tại Thạch Lạc được tiến hành vào năm 1963, với diện tích rộng 1500m2. Tầng văn hóa có độ dày lên đến 2,70m, chủ yếu được hình thành từ các vỏ sò huyết. Trong số hiện vật thu được, có đến 103 mục đá như rìu tứ diện, bàn mài, hòn ghè, bi gốm, suối chỉ, và nhiều xương và răng động vật. Đồ gốm tại đây vô cùng đa dạng và phong phú, bao gồm nồi, bình, vò, và âu, được xác định thông qua các mảnh vỡ.

Năm 2002, việc khai quật tiếp tục trên diện tích 100m2. Các nhà khảo cổ học đã phát hiện gần 150 chiếc rìu và nhiều công cụ khác làm từ đá như bàn chày nghiền, bàn kê, cùng hàng chục mảnh vỡ đồ gốm nằm dưới lớp đất đá tại nơi đây. Điểm đặc biệt trong cuộc khai quật lần này là việc các nhà khảo cổ đã tìm thấy một bộ xương người được chôn theo tư thế nằm ngửa, kèm theo là một chiếc rìu đá. Theo ước lượng ban đầu, di cốt này có niên đại từ 3.000-3.500 năm trước thời điểm hiện tại.

Khu di chỉ Thạch Lạc Hà Tĩnh đã được nhà nước ta xếp hạng là một trong những di tích lịch sử Hà Tĩnh được công nhận là di tích cấp quốc gia.

Di tích Mộ và Đền thờ Nguyễn Lỗi

Nguyễn Lỗi là con trưởng của Tướng quốc Nguyễn Nhữ Lãm, một trong tứ quốc tính là Lê Lỗi, hiện đang là đại diện dòng trưởng tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Trong đời vua Thiệu Bình, ông được phong chức “sĩ chí suy trung tán trị kiêm cung tuyên lực công thần”.

Ông là một trong những đại tướng nổi tiếng dưới triều đại nhà Lê, được vinh danh làm quân quốc trạng sư. Nguyễn Lỗi còn nổi tiếng với những đóng góp to lớn cho triều đình. Đặc biệt, ông còn đã từng đảm nhận các chức vụ quan trọng như đô uý thái phó thanh quận công và Nguyễn tướng công. Tuy nhiên, vào ngày 7/9/1434, Đình thượng hầu, Thượng tướng quân Nguyễn Lỗi đa qua đời khi ông vẫn còn đang giữ chức Tây Đạo Hành Khiển Tả Bộc Xạ.

Đền thờ Nguyễn Lỗi nằm ẩn mình dưới chân núi Bạch Mã thuộc làng Bảo Thịnh, xã Dương Trai, huyện Hương Sơn, nay là xã Sơn Bình, tỉnh Hà Tĩnh. Kiến trúc của đền được cấu trúc theo kiểu chữ Nhị, bao gồm hạ điện và thượng điện.

Hạ điện có kiến trúc ngang chữ nhất, được xây dựng với 3 gian và 2 hồi, có tường bao quanh, mái ngói âm dương và được trang trí lưỡng long chầu nguyệt trên nóc mái. Nội thất được thiết kế theo kiểu tứ trụ “nội kẻ cầu, ngoại kẻ mái.” Thượng điện cũng có 3 gian và 2 hồi, được xây với tường bít đốc và mái ngói âm dương, trang trí đỉnh nóc mái với hình hổ phù và hai đầu rồng.

Nhờ những công lao to lớn mà ông đã đóng góp cho lịch sử mà vào ngày 28/12/2001, di tích đền thờ Nguyễn Lỗi đã được nhà nước ta công nhận và xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia.

Di tích chùa Chân Tiên

Di tích chùa Chân Tiên, hay còn được gọi là Chân Tiên Tự, tọa lạc trên đỉnh núi Tiên An thuộc xã Thịnh Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Chùa được xây dựng vào thời kỳ nhà Trần thuộc thế kỷ 13, Chùa Chân Tiên được xem là một trong những di tích văn hóa lịch sử quan trọng tại nơi đây.

Chùa được bố trí thành hai ngôi: ngôi bên trái dành để thờ Phật, còn ngôi bên phải dành cho việc thờ thánh mẫu. Nhà thờ Phật Tổ, nằm bên trái, được xây dựng bằng vôi vữa theo kiến trúc tứ trụ, gồm 3 gian và được bao bọc bởi tường. Mái chùa được lợp ngói vảy, với hai bên hiên chùa để thờ quan Văn (bên trái) và quan Võ (bên phải).

Nhà thờ Thánh Mẫu, nằm bên phải, bao gồm các công trình như nhà Thượng điện, kiệu Long đình và nhà Bái đường. Các công trình kiến trúc nơi đây được trang trí tỉ mỉ với những nét hoa văn, họa tiết được điêu khắc tinh xảo như hình rồng, Mặt Trăng, hoa lá, tạo nên một không gian linh thiêng và trang nghiêm.

Bên cạnh đó, chùa Chân Tiên còn lưu giữ nhiều hiện vật thờ tự quý hiếm, bao gồm các pho tượng Phật, lư hương, trống, hương án, cờ Phật, tạo nên không khí thiêng liêng và cổ kính. Chính những điều này đã góp phần làm nổi bật những nét đẹp giá trị văn hóa và lịch sử nơi đây.

Di tích chùa Chân Tiên đã được nhà nước ta công nhận là một trong những di tích lịch sử Hà Tĩnh được xếp hạng di tích cấp quốc gia vào năm 1992.